1(27)/2019

Maria Ossowska (1896-1974)

Pod redakcją: Wojciecha Pawlika

Przedstawiam Państwu kolejny tom „Societas/Communitas” – czasopisma wydawanego od roku 2006 przez Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW. Tym razem jest on poświęcony pamięci Marii Ossowskiej, twórcy Katedry Teorii i Historii Moralności, z której po dziesięcioleciach wykiełkował ISNS UW, a dla wielu autorek i autorów Pani Profesor, która uczyła nas dyscypliny intelektualnej i kultury akademickiej, dając przy tym przykład godności obywatelskiej w ustroju totalitarnym, w którym przyszło Jej przeżyć drugą połowę życia. Tom opracowali Wojciech Pawlik i Magdalena Środoń.

[…] Maria Ossowska była oczywiście filozofką, etyczką i badaczką moralności. Moralność jako zjawisko społeczne umieszczała Ją w socjologii, ale była też psycholożką i historyczką m o r a l n o ś c i . Była filozofką, etyczką, psycholożką i historyczką, to prawda, ale była jednocześnie socjolożką tout court, w pełnym sensie tego słowa.

[…] Jest jeszcze jeden[…] związek Ossowskiej z socjologią. Tym razem mam na myśli stosowaną wiedzę społeczną, która stanowi ratio naszego Instytutu. Zajmując się projektem „Wzór obywatela w społeczeństwie demokratycznym” czy oceną społecznej przydatności innych wzorców normatywnych, Ossowska przyjmuje tę samą perspektywę funkcjonalistyczną, którą odrzuca w twierdzeniach opisowych. […] Planując człowieka „odpowiedniego” do życia w dobrze działającej demokracji, bo o to tu chodzi, Ossowska zarazem planuje demokrację: „[...] przez ustrój demokratyczny rozumieć będziemy ustrój, w którym nie ma uciskających i uciskanych, uprzywilejowanych i upośledzonych, ustrój, w którym w atmosferze swobody każdy rozwinąć może swoje możliwości. Mówiąc o uprzywilejowaniu czy upośledzeniu mamy na myśli wszelkie typy uprzywilejowań i upośledzeń, nie tylko ekonomiczne. Demokracja w tym rozumieniu będzie wykluczała istnienie jakichkolwiek obywateli pierwszej i drugiej klasy, czy to będą bogaci w stosunku do biednych, czy jakaś większość w stosunku do mniejszości narodowej, czy ludzie jakiegoś wyznania w stosunku do ludzi innych wyznań, czy mężczyźni wobec kobiet itd.” Jest to demokracja zarazem liberalna i społeczna.

Jacek Maria Kurczewski